MASUMLAR

Orijinal film adı: INNOCENTS

IMDB: 7,9 / 10

Tür: Korku

Süre: 100 dk.

Renk: Siyah, beyaz

Yapım yılı: 1961

Ülke: İngiltere

Yönetmen: Jack Clayton

Oyuncular: Deborah Kerr, Martin Stephens, Pamela Franklin, Megs Jenkins, Michael Redgrave.

  
Favori Diyalog (Quote of the film):

 

 

 

 “Oh bak, çok tatlı bir örümcek ve bir kelebek yiyor”

Selamlar!

İşte en sevdiğim filmlerden biri.  Hollywood yönetmenleri de çok sevmiş olmalı ki Nicole Kidman’ın filmi olan “Others (Diğerleri)” bu filmden öykünmüştür.  Film, aynı zamanda Martin Scorsee’nin de en iyi bulduğu 11 korku filmleri arasındadır.  Hatırlarsanız “Diğerleri” atmosfer itibariyle son derece bunaltıcı, karanlık ve mistiktir.  Ve tabi ürkütücü. 

Bu filmimizde de mum ışığında karanlık malikânede gezinti çokça mevcut.
Şato ve malikânelerde geçen filmlere bayılırım, hele bir de konu ve oyuncular iyiyse tadından yenmez.  Bu filmimiz de öyle olmasına rağmen, o yıllarda maalesef hak ettiği övgüyü alamamıştır. Bu konuyu aşağıda birazdan açacağım.  Ama önce konu:)

 

Konu:

Film Kraliçe Victoria dönemi İngiltere’sinde geçmekte.  Yani kabarık eteklerin ve kadınların saçlarındaki topuzların ve şapkaların eksik olmadığı muhteşem dönem:) 

Miles ve Flora öksüz ve yetim kalmış iki kardeştir. Tek akrabaları ise oldukça varlıklı olan amcalarıdır.  Gezmeyi seven; düzenli bir ev hayatı olmayan aristokrat amca, çareyi çocukların tüm bakımını üstlenecek bir dadı aramakta bulur.  Bu esnada gelişimlerine daha uygun bulduğu için çocukları Bly adında ıssız bir köyde bulunan malikânesine yerleştirir.  Flora malikânede yaşarken; Miles ise şehirde yatılı okula devam etmektedir.  Malikânede sadece baş kâhya Grose, temizlikçiler ve aşçı bulunmaktadır. 

Bayan Giddens’ın dadı olarak ilk işi olacak olmasına rağmen,  başvuru mektubu ve kadının kendisinden de etkilenmesiyle, amca görevi hemen ona verir ve hiçbir konuda ona danışmadan ve rahatsız etmeden inisiyatif alarak ilerlemesini ister. 

Giddens eve yerleştikten sonra eski dadı Jessel’in intihar ederek öldüğünü öğrenir.  Öğrendiği sırlar bununla da kalmaz.  Jessel’in evin uşağı Quins ile ilişkisi vardır.  Quint, Jessel’in ölümünden önce; bir gece, kaza sonucu ölmüştür. 
Giddens zamanla çocuklarda da bir gariplik fark etmeye başlar.  İkisi de yaşına göre oldukça olgun ve birbirlerine çok yakındır.  Sürekli fısıldaşır ve birlikte vakit geçirirler. 

 

 

Çok geçmeden Giddens malikânede kadın sesleri duymaya başlar.  Bir süre sonra da Jessel ve Quins’in hayaletlerini görmeye başlar.  Giddens, Kâhya Grose’tan bu çifte dair bilgiler elde ettikçe, çiftin amacının çocukların bedenini ele geçirerek yeniden birlikte olmaya çalıştığını anlar ve çocuklar için mücadele etmeye başlar.  Çocuklar ise ısrarla hiçbir şeyden haberi olmadıklarını söyleyerek; hayaletlerin varlığını görüyor gibi olmalarına rağmen gelişmeleri sürekli inkâr eder.

Çocuklar gerçekten masum mudur? Yoksa her şeyin farkında olup ruh ve bedenlerinin ele geçirilmesine izin mi vermektedir?  İşte izlerken kendinize sormanız gereken kilit sorular.

Bilgi ve görüşler (SPOILER ALERT!! – Filmi izledikten sonra okumanızı öneririm!)

Film, ufak Flora’nın acıklı “yalnızlık ve ölüm” temalı bir şarkı söylemesiyle başlayıp sizi daha baştan içine alır.  Ardından mis gibi kuş sesleriyle dua eden ve ağlayan bir kadının ellerini görürsünüz.  Huzur ve acı bir arada... 

 Derken dadı Giddens’ın (Deborah Kerr) acı dolu güzel yüzü ekranda görünür.  Kadın içinden: “Çocukları korumak istiyorum, onlara zarar vermek istemiyorum, onların şefkate ihtiyacı var” der.  Yine ufak nüanslarla size baştan ipucunu veren bir yönetmenle karşı karşıyayız.  Giddens masum yüzüyle 1-0 önde başlar.

Amcanın mülakat sırasında Bayan Giddens’a sorduğu ilk soru da ilginçtir: “Hayal gücünüz nasıldır?”  Amcanın bu soruyu sormaktaki amacı başka olsa da, film yine Giddens hakkında ipucu verir bize aslında.  Giddens’ın hayal gücü çok geniştir. 

Bayan Giddens’ın başvuru mektubunda amcayı etkileyen cümlesi ise “Çocukları her şeyden çok severim” olmuştur hatırlarsanız.  Giddens neden çocukları her şeyden çok sever sizce?  Çünkü çocuklar “masumiyettir” , kirlenmemiş, saf varlıklardır.  Tıpkı Giddens’ın olmak ve oldurmak istediği gibi. 

Malikâneye girer girmez Giddens eve âşık olur.  Evin her yanına vazolarca bezenmiş 'beyaz güller' e koşar önce.  Beyaz gül neyi simgeler peki?  Beyaz gül Viktorya döneminde, el değmemiş güzellik, saflık, “masumiyet” anlamlarını sembolize eder. 

Giddens güllere saldırır ve yapraklarını dağıtır.  Bana kalırsa Giddens koyu Katolik bir kadın olduğu için eline erkek eli değmemiş, kendini erkeklerden sakınmış bir kadın.  Saflık onda bir takıntıdır. 

Aslında kâhya Grose da ilginç bir detay veriverir:) Giddens’a iltifat etmeye çalışırken birden: “Efendimiz genelde burada çalışması için kendi gibi hep ilginç tipleri seçer” der.  Aslında Giddens’ın tıpkı önceki dadı Jessel ve kâhya Quins gibi normal olmadığına dair içgüdüsel bir göndermedir bu bence.

Giddens ilk günden itibaren rahatsız edici bir şekilde çocukları izler ve onları sürekli sorularıyla boğar.  Giddens için saflığın simgesi olarak kabul ettiği çocuk kalıbı, bu çocuklara hiç uymamaktadır.  Çocukların ikisi de olgundur; çocuksu yanlarının yanında bir yetişkin gibi iltifat etmesini hatta küfretmesini de bilirler.  Kadın çocukların ruhlarının Quins ve Jessel tarafından ele geçirildiği düşüncesinden sıyrılamaz.  Bana göre, Grose’un anlattıklarını takip ettikçe bu durumun açıklaması da makuldur.  Çocuklar bir anne-baba şefkatine aç olduğu için zamanında onlarla ilgilenen Jessel ve Quins ile çok vakit geçirir ve ister istemez tutumları da bir yetişkin gibi olur.  Miles film boyunca Giddens’a bir yetişkin edasıyla iltifat eder.  Kadın bundan rahatsız olmuş gibi gözükse de (çünkü Miles içinde Quins’in barındığını düşünür), bu iltifat bir çocuk bedeninden geldiği için kendini güvende hisseder ve hatta bence hoşuna da gider.  Hatırlayın; Miles ona iyi geceler deyip dudağından uzunca öper.  Kadın irkilir gibi görünür.  Filmin sonundan da hatırlayacağınız gibi, aslında (bence) bakire olan Giddens bundan son derece hoşlanmıştır.  Öyle ki ölü Miles’ a bu şekilde veda eder.  Aslında Miles’ın bu tavrının da açıklaması son derece net.  Grose, Jessel ile Quins’in ilişkilerini hiç sakınmadan çocukların önünde bile yaşadıklarını utanarak itiraf eder.  Buradan çocukların bu çiftin öpüştüğüne çokça şahit olduğunu düşünebiliriz.  Ve bir adama hayran olan çocuk aklıyla; Miles için bu hareket, cinsellikten ziyade sevdiğin ve beğendiğin insana karşı gösterdiğin bir jesttir aslında.

 

Peki, Giddens kimdir? Sadece kadının koyu bir Katolik olduğunu, bir papazın kızı olduğunu ve daha önce hiç mürebbiyelik-dadı tecrübesi olmadığını biliyoruz.  Bu kadın-orta yaşlı bir kadın- daha önce ne yapmıştır? Neden çocuk konusu bu derece takıntıdır kendisinde?  Daha bunun gibi milyonlarca soru çıkarabiliriz kendisine dair.  Ama özellikle malikâneye girdiği anda geçmişi neden sürekli sorgular, neden sürekli eski dadıyı öğrenmek ister?

Bana göre (diyeceğim çünkü siz başka şekilde düşünebilirsiniz): Zamanla çocuklar Giddens’ın deli olduğunu fark eder aslında.  Birbirleriyle sürekli fısıldaşmaları da bu nedenledir.  Hatta Giddens’a eğlenmek için oyun bile oynarlar hatırlarsanız.  Miles’ın pencereden yukarı baktığı sahneyi hatırlayın.  Bu olay Giddens’ın elini güçlendirir.  Miles’ın Quins’in hayaletini gerçekten gördüğünü ve sakladığına dair kendince emin olur.  Ama çocukların sorulara verdiği cevaplar aslında ne kadar da ustacadır (Capote’nin sihri) Çünkü yine her iki tarafa da çekebilirsiniz.  (Giddens’ın hayal ürünü vs. Çocukların ele geçirilmiş ruhları) 
 Flora, Miles’a göre daha hassas ve zayıf olduğundan Giddens’ın itiraf ettirme baskılarına dayanamaz.  Miles ise daha güçlü bir çocuktur.  Kadını tiye alarak baskılarını örtbas etmeyi çoğu zaman başarır.  Filmin sonunda ise artık dayanamaz ve kadının suratına onun deli olduğunu haykırır.  Ama Miles her şeye rağmen yine de masum ve zayıf bir çocuktur.  Bence Giddens’ın ısrarcı tutumu çocuğun sonunda korkudan ölmesine yol açar.   (Bu arada çocuk gerçekten muhteşem bir oyunculuk sergiler) Çocuğun Quins’in adını ilk defa haykırdıktan sonra ölmesi, adamın çocuğun bedenini terk ederken ruhunu da alıp gitmesi olarak da algılanabilir. 

 

Kâhya Grose olanlara engel olabilirdi, neden sürekli dadıyı destekledi diye düşünebilirsiniz.  Grose, deneyimli bir kâhya olsa da son derece cahil ve etki altında kalan bir kadındır.  Diyaloglarına dikkat ederseniz, her ne kadar Giddens’a destek oluyormuş gibi görünse de aslında Grose başından beri çocukların masumiyetine ve onların tüm söylediklerine inanır ve bu şekilde de ifade eder film boyunca.

Bu filmde sanat kesinlikle diyaloglarda yatıyor...Diyaloglar o kadar ustaca işlenmiştir ki film size hiçbir renk vermez.  Çocuklar gerçekten ele mi geçiriliyor? Yoksa Giddens tüm bunları kurguluyor mu?

Çekimler de, o döneme göre yine farklı ve ustaca geçişler barındırıyor.  Deborah Kerr (başrol oyuncumuz) ve çocuk oyuncuların performansı gerçekten çok etkileyici.  Fakat ilginçtir ki; bence bu filmin yıldızı olan Miles karakterini canlandıran minik aktörümüz Martin Stephen, bu filmden sonra oyunculuğu bırakmış ve ileride bir mimar olmuştur.  Flora karakterini canlandıran Pamela Franklin ise “Nanny-Dadı (1965)” gibi ünlü filmlerle yine karşımıza çıkmaya devam etmiştir.

Bir 1898 Henry James romanı olan “Masumlar”,  bu yıldan itibaren defalarca tiyatroya, televizyona, sinemaya,  bale ve operaya bile uyarlanmıştır.  Hatta bir TV uyarlamasında ünlü oyuncu Ingrid Bergman oynamıştır(1959).  Ama hiçbirisi 1961 yılında usta yönetmen Jack Clayton’ın yönetmenliğinde beyaz perdeye aktarılması kadar etkileyici ve gerçek bir korku-gerilim tadında olamamıştır.

Filmin senaryosu Truman Capote (Audrey Hepburn’un meşhur filmi Breakfast at Tiffany’s’in – Çılgınlar Kraliçesi -yazarı)ve Edgar Award’a ait.

 

Biraz yazarımız Henry James’ten de bahsetmek gerekebilir.  Metodu ve stili ile aslında ilginç bir yazardır kendisi.  (Bu amca mı diyorsunuz değil miJ) 20.yüzyılın “bilinçakışı-stream of consciousness” hareketinin öncü yazarlarından biridir.  Bu metodu kullanan bir yazar;  karakterden kendini çeker,  yani karakter düzensiz ve süssüz iç konuşmalarıyla duygu ve düşüncelerini bize yansıtır.  Neyse o şekliyle söyler; açıklamaz.  Dolayısıyla böyle bir romanın tonu yalındır ama kurgusu konu endişesi olmadığı için son derece karışıktır.  İşte sevgili Truman Capote’mizin de zorlandığı nokta bu olmuştur:)
Capote’ya romanı senaryolaştırma teklifi gittiğinde, romanı okumadan hemen kabul eder.   Romanı okuduğunda ise hayatının şokunu yaşadığını söyler.  Capote’ya göre Henry James fantastik bir kurnazlık katmıştır romanına: kitapta konu yoktur!  Olaylar sadece gelişir ve akar.  Tüm romanda karakterler tarafından sahne edilebilecek sadece 2 bölüm bulunmaktadır.  Capote’ya göre bu ufak bir çocuğun parmaklarıyla avucundaki suyun dökülmemesini sağlamasıdır- yani bir mucizedir.  Dolayısıyla romanın sahneye etkili bir şekilde aktarılması için Capote’nin senaryoya konu, karakter ve daha fazla sahne katması gerekmiştir.  Bu da, böyle bir teknikte yazılmış bir roman için orijinalliğini bozmadan üstün bir zekâ gerektirir aslında.  Ve gerçekten de filmin diyalogları ile muhteşem bir bilinmezlik örgüsü yaratır!

Deborah Kerr bir röportajında rolü için yönetmenin ondan kesinlikle “mantıklı” (İngilizce “sane”, “insane” i biliyorsunuz deli anlamında kullanırız) bir görüntü çizmesini istediğini söylemiştir.  Romanı detaylı bir şekilde okuyan Deborah’a göre kadın gerçekten de mantıklı ve davasında haklıdır.  Deborah ne düşünürse düşünsün, filmin sonu size ait dostlar. 

Film “En iyi İngiliz Filmi ve En İyi Uyarlama Senaryo” dallarında Bafta ödülü almıştır.  Yönetmen Jack Clayton’a ise en iyi yönetmen dalında “National Board of Review” ödülünü kazandırmıştır.  Jack Clayton’a göre film özellikle sinematografi dalında bir başyapıttır.  Fakat film box office’te beklediği başarıyı elde edemez.  Oscar’a aday bile gösterilmez…Bunun nedeni aslında çok ilginç ve oldukça mantıklıdır.  Henry James denilince insanların aklına mistik ve sonu net olmayan kurgu romanlar gelir.  Okuduktan sonra üzerinde uzun zaman düşündüğün ve zamanla sonuçlandırabildiğin.  Oysaki film usta ve sihirli diyaloglarına rağmen, Deborah Kerr’in özenle altını çizdiği “mantıksallık” yüzünden belki de, kesin bir sonuç göstermektedir: O da, çocukların ruhlarının kötü ruhlar tarafından kullanıldığı.  Deborah Kerr’e göre ise Masumlar dönemine fazla gelen bir filmdir.  Kendi biyografisinde bu filme hak ettiği değeri yeni neslin verdiğini belirtmiştir.  Kerr’e göre insanları rahatsız eden, ruhsal ve gerçek dünyanın birbirine bu kadar yakın resmedilmesi ve garip bir ürkütücülüğünün olmasıdır.  İnsanlar buna nasıl tepki vermesi gerektiğini bilememiştir.  Hâlbuki orijinal tekniklerle (bazı sahnelerde ekranın kenarlarının bir camdan bakıyor izlenimi yaratması için flulaştırılması) bu iki dünya incelikle resmedilmiştir. 

Bana göre ise film, o dönem izleyiciden çok şey beklediği ve izleyiciyi yorduğu için beklediği ve hak ettiği başarıyı alamamış gibi geliyor.  Film sizden sürekli hayal gücünüzü kullanmayı, diyalogları kesintisiz takip etmenizi ve sürekli sorgulamanızı bekliyor. 
Öyle ya da böyle film klasik bir hayalet filmi değil, izleyiciyi, kafasında sürekli bir soru işareti ile heyecanlandıran ve yorumu hayal gücüne bırakan, alışılmışın dışında bir korku filmidir aslında. 

İlginç bir bilgiyi de eklemek isterim dostlar.  Aslında bu filmin bir de tamamlayıcısı vardır: "The Nightcomers (1971) – Gece gelenler".  Bu film ise yeni dadı Giddens’tan önceki öyküyü anlatır bize.  Bir sıralama isterseniz, önce Masumlarla, ardından da bu filmle devam edebilirsiniz.  Nightcomers’ın oyuncu kadrosundan bir ismi söyleyerek de sizi heyecanlandırmak isterim: Baba filminden hatırlayacağınız Marlon Brando! 

Şimdiden o film için de size iyi seyirler dilerim.  

 



 

Kaynaklar

www.academia.edu

www.imdb.com
www.tcm.com
www.turkedebiyati.org
www.britannica.com